De Koningin van Sheba

Elke keer weer schrik ik hoeveel mensen het verhaal in de Qur’an over Bilqis niet kennen. En dat terwijl het om twee hele grote en belangrijke redenen een unicum is. In soera An-Naml, wordt gesproken over een moedige en bijzondere vrouw. Zij is de koningin van een volk dat de zon aanbidt. Hoewel zij niet bij naam genoemd wordt zijn geleerden het eens dat haar naam Bilqis of Balqis was. Ze wordt omschreven als een rijke en wijze heerser over de mensen van Saba (Sheba), een gebied dat in het huidige Jemen ligt.

In de Qur’an staat geschreven dat Bilqis een koningin was die ‘van alles heeft gekregen en een geweldige troon heeft’ (Q27:23). Deze geweldige troon kun je op twee manieren opvatten. Haar letterlijke troon was werkelijk prachtig en uniek doordat hij van goud was en ingelegd met diverse edelstenen en parels. Maar haar troon wordt ook figuurlijk opgevat: tekenend voor haar leiderschap, haar manier van regeren en het land besturen. Zij heerste over een natie. En hoewel de Koran benoemt dat het een vrouw was, wordt er verder geen beperking, opmerking, toevoeging, voetnoot met overige informatie of aanduiding gegeven, behalve dat het een geweldige troon betrof. Geen afkeuring voor vrouwelijk leiderschap, integendeel: een bevestiging. Haar leiderschap wordt verder diplomatiek genoemd, haar adviseurs zeiden: ‘wij hebben veel kracht en grote kwaliteiten voor de oorlog, maar jij bent het die bevel moet voeren dus kijk maar wat je zult bevelen’. (Q 27:33)

Haar land beschikte ruimschoots over strijdmachten. Op andere plekken wordt Bilqis omschreven als een rechtvaardig heerser die vanuit wijsheid handelde. Niet verassend dat zij eerst naar de consequenties van haar handelen ging kijken, in plaats van eerst aan haar eigenbelang te denken. Wat was er vooral ook in het belang van haar volk? Een oorlog zou een slachtpartij betekenen en dat wilde ze voorkomen. Als we de Qur’an tekst hier dieper bestuderen is dit een heel bijzondere passage. We horen Bilqis namelijk hardop denken, want wat moest zij nu in deze moeilijke situatie doen? Haar hersenspinsel over het advies dat haar adviseurs hadden gegeven luidde als volgt: ‘en wanneer de koningen een land binnengaan, verwoesten zij het en vernederen de meest nobele personen’. En dan volgt er een heel bijzondere zin: ‘En zo handelen zij (wa kadhalik yaf’aloena)’. Eerst praat Bilqis hardop en daarna luidt de bevestiging van Allah Subhanahu wa ta’ala. Dit is het enige verhaal in de Qur’an op wiens woorden en (politieke) handelen Allah Subhanahu wa ta’ala Zelf bevestigend antwoordt.

Haar besluit was dan ook dat ze geen oorlog ging voeren, ook al was dat tegen het advies van haar mannelijke raad in. Ze ging een briefwisseling met de Profeet Sulayman s.a.w.s. aan en besloot hem, nadat hij haar gulle offers van giften en rijkdom had afgewezen, uiteindelijk op te zoeken. Na een gesprek met hem wordt ze moslim, omdat: ‘mijn Heer, voorwaar, ik heb mijzelf onrecht aangedaan en ik geef mij met (= net als) Sulayman over aan Allah (de God),de Heer der Werelden” (Q 27:44).

Sommige geleerden zeggen dat het besluit van Bilqis, om in plaats van geweld te gebruiken een geschenk te sturen, een typische vorm van vrouwelijke politiek was. Typisch vrouwelijk of niet, dat doet er niet toe. Feit is dat haar beleid geprezen wordt door haar troon ‘geweldig’ te noemen. Een niet onbelangrijk detail is dat het verhaal van Bilqis de enige vorm van niet-religieus politiek leiderschap in de Qur’an is dat geprezen wordt, en wiens gedachten hardop bevestigd werden. Wa Allahu ‘Alem.

Dit Artikel verscheen in Moslim Vandaag, Maart 2015