Close

Water als Bron van Leven “Wij hebben uit Water al het Levende gemaakt”


Geschreven door: Pé Mullenders Tags:

Water is een van de kostbaarste grondstoffen die we kennen. In de Koran wordt veelvuldig over het belang van water gesproken. Het woord ‘water’ (in het Arabisch: maa’) komt meer dan zeventig keer voor in de Koran. Maar ook specifieke vormen van water worden vaak genoemd: ‘rivier(en)’ meer dan vijftig keer en ‘zee(en)’ meer dan veertig keer. In de Islam speelt water dan ook een belangrijke rol. Moslims moeten bijvoorbeeld voordat ze het gebed kunnen doen, een rituele wassing uitvoeren. Over deze reinigende functie van water gaat dit artikel echter niet. Wel ga ik in op het belang van water als bron van leven. Eerst beschrijf ik de verschillende manieren waarop Allah ons in de Koran toont dat water zo’n cruciale bron van leven is. Daarbij komen ook de huidige wereldwijde problemen met water aan de orde. Ik eindig daarom met de aanwijzingen die de Koran en de profeet Mohammed (vzmh) aan ons gegeven hebben voor het gebruik van en de omgang met water.

 

Alles uit water geschapen

Water is de bron van alle leven. Zoals de titel van dit artikel laat zien, kunnen we in sura al-Anbiyyaa’ (21:30) bijvoorbeeld lezen dat God uit water al het levende heeft gemaakt.1 In de volgende verzen wordt gespecificeerd dat zowel mens als dier uit water geschapen zijn: “En Hij is het die uit water een mens geschapen heeft en hem dan gemaakt heeft tot bloed- en aanverwant; jouw Heer is vrijmachtig.” (Sura al-Furqaan, 25:54)2 En “God heeft ieder dier uit water geschapen; daaronder zijn er die op hun buik gaan, daaronder zijn er die op twee benen lopen en er zijn daaronder die op vier lopen. God schept wat Hij wil; God is almachtig.” (Sura an-Nur, 24:45)

Het menselijk lichaam bestaat voor ongeveer zestig procent uit water. En zonder water was er waarschijnlijk nooit leven ontstaan op onze planeet, zo kunnen we lezen in het voorwoord van het boek Water – bron van leven en ontwikkeling van de Stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij (BWM): “Het was de voorwaarde voor leven, maar lange tijd ook het enige medium waar het leven zich in kon afspelen. Vrijwel alle levende organismen bestaan ook voor het overgrote merendeel uit water. Uiteindelijk ging het leven voor een deel het land op, maar het bleef afhankelijk van het water. Alle levensprocessen van planten en dieren spelen zich immers af in een waterig milieu.”3

Drinkwater

Water is niet alleen cruciaal geweest bij de schepping van leven, maar is ook van belang voor het voortbestaan ervan: alles heeft water nodig om in leven te blijven. Voor mensen en dieren is drinkwater cruciaal. In diverse Koranverzen kunnen we zien dat God dat drinkwater voor ons geschapen heeft.4 “En Wij zenden de winden terwijl ze zwaarbeladen zijn en Wij laten uit de hemel water neerdalen en Wij geven jullie daarvan te drinken. (…)” (Sura al-Hidjr, 15:22) En “En Hij is het die de winden als verkondigers van goed nieuws voor Zijn barmhartigheid uit zendt. En Wij laten uit de hemel rein water neerdalen om daarmee een dode streek tot leven te brengen en om daarmee veel van wat Wij geschapen hebben, vee en mensen, te drinken te geven.”(Sura al-Furqaan,25:48-49)

“Hoe zien jullie het water dan dat jullie drinken? Hebben jullie het uit de wolken neer laten komen of hebben Wij het neer laten dalen? Als Wij wilden hadden Wij het pekelig gemaakt; waarom betuigen jullie dan geen dank?” (Sura al-Waaqi’a, 56:68-70)

In dit laatste vers wordt benadrukt dat drinkwater zoet moet zijn, en niet zout. We hebben echter maar heel weinig zoet water. Meer dan 97 procent van al het water op aarde is namelijk zout, en minder dan 3 procent bestaat dus uit zoet water. En daarvan is bovendien maar een klein deel beschikbaar voor mens en dier. Het grootste deel is namelijk vastgelegd in de vorm van sneeuw en ijs, of als heel diep grondwater technisch niet te winnen. Uiteindelijk is maar 0,014 procent van al het water gemakkelijk beschikbaar.5 Dus: “Op de hele badkuip aan water die we hebben, is slechts één vingerhoedje bruikbaar als drinkwater.”6

Dit leidt wereldwijd tot grote medische en sociaaleconomische problemen. Momenteel hebben bijvoorbeeld 1,1 miljard mensen helemaal geen toegang tot schoon drinkwater.7 In moslimlanden in het Midden-Oosten en Noord-Afrika (Algerije, Egypte, Jordanië, Libanon, Marokko, Palestina, Soedan, Syrië, Tunesië en Jemen) had tussen 1990 en 1996 bijvoorbeeld 20 procent van de bevolking geen toegang tot veilig water.8 Deze mensen moeten noodgedwongen water uit bijvoorbeeld meren of rivieren drinken, wat tot ernstige gezondheidsproblemen kan leiden, bijvoorbeeld uitdroging en infecties. Elk jaar sterven miljoenen kinderen aan ziektes veroorzaakt door vervuild drinkwater. Toegang tot veilig water is dan ook een van de speerpunten in de zogeheten Millenniumdoelen van de Verenigde Naties. In het zevende millenniumdoel (Meer mensen in een duurzaam leefmilieu) is namelijk vastgelegd dat het percentage mensen zonder toegang tot veilig drinkwater in 2015 met de helft verminderd moet zijn ten opzichte van 1990.9

Op sociaaleconomisch vlak speelt het probleem dat voor arme mensen drinkwater veel duurder is dan voor rijken: “Op dit moment doet de vreemde situatie zich voor dat de armste inwoners van grote wereldsteden of landelijke gebieden per liter water meer betalen dan de rijken. Duizend liter water kost in Nederland gemiddeld zo’n € 1,50. Een inwoner van de sloppenwijken in Jakarta of op het platteland van Afrika betaalt aanzienlijk meer!”10 Arme mensen betalen er zelfs vijf tot tien keer zoveel voor als rijken.11 Dit komt onder andere doordat in ontwikkelingslanden arme mensen vaak niet zijn aangesloten op het waterleidingnet van de overheid, maar informeel drinkwater moeten aanschaffen bij private verkopers.12

Een ander sociaal probleem is dat vrouwen meer dan mannen getroffen worden door een tekort aan schoon drinkwater: “Vrouwen in Afrika en Azië lopen gemiddeld zes kilometer per dag om water te halen. Vaak zijn deze plekken niet veilig, of erg afgelegen.”13 Dit is ook een van de redenen waarom hulpverleningsorganisaties als Islamic Relief en Unicef investeren in waterprojecten als het slaan van waterputten en het bouwen van watervoorraadsystemen.

Water om de aarde te doen (her)leven

In de Koran kunnen we heel letterlijk over water als bron van leven lezen in een aantal verzen over de betekenis van water voor de aarde. Daarin benadrukt God namelijk dat de aarde dood kan zijn, en dat Hij haar door middel van water weer laat herleven.14 “En als jij hun vraagt wie uit de hemel water laat neerdalen om daarmee de aarde te doen herleven nadat zij dood was dan zeggen zij: ‘God.’ Zeg: ‘Lof zij God!’ Maar de meesten van hen zijn niet verstandig.” (Sura al-‘Ankabut, 29:63) En “En tot Zijn tekenen behoort dat jullie zien dat de aarde roerloos is, maar wanneer Wij er dan water op laten neerdalen beweegt zij zich en zwelt op. Hij die haar laat herleven, laat ook de doden herleven; Hij is almachtig.” (Sura Fussilat, 41:39)

In de Koranverzen 41:39 en 22:5 staat dat de aarde door water ‘opzwelt’ en ‘beweegt’. Dat gebeurt echter alleen als de aarde niet al te droog is. Denk maar eens aan een kamerplant die je pas na lange tijd weer water geeft: dat water wordt dan niet door de aarde geabsorbeerd, maar loopt direct weer uit de pot. In Nederland zien we dat bij aanhoudende droogte de dijken door uitdroging zo poreus kunnen worden dat ze geen water meer tegenhouden, maar juist doorlaten. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2003 in het dorp Wilnis. En in 2011 was de lente in Nederland zo droog dat het grondwaterpeil erg laag was. In mei ontstonden als gevolg daarvan lange scheuren in een dijk in Zuid-Holland. Om te voorkomen dat de dijk doorbrak, moesten de scheuren worden opgevuld met teelaarde en besproeid met water.

Water om voedsel voort te brengen

De meeste Koranverzen over water beschrijven de cruciale rol van water bij het voortbrengen van voedsel voor mensen en dieren.15 “En Hij is het die vanuit de hemel water laat neerdalen. Wij brengen daarmee plantengroei van allerlei soort voort – Wij hebben daardoor frisse groene planten voortgebracht waaruit Wij opeengepakte zaadkorrels voortbrengen en uit de palmen, uit de bloeikolf ervan, laaghangende dadeltrossen – en ook tuinen met wijnstokken, olijf- en granaatappelbomen die deels wel en deels niet op elkaar lijken. Kijk naar de vruchten ervan, wanneer zij vrucht dragen, en naar het rijp worden ervan; daarin zijn zeker tekenen voor mensen die geloven.” (Sura al-An’aam, 6:99)

“Het tegenwoordige leven lijkt bijvoorbeeld op water dat Wij laten neerdalen uit de hemel. De planten van de aarde die door de mensen en het vee gegeten worden groeien daardoor in [bonte] mengeling (…).” (Sura Junus, 10:24) En “Hebben zij dan niet gezien dat Wij het water naar de kale aarde drijven en er dan landbouwgewassen mee voortbrengen waarvan hun vee en zijzelf eten? Hebben zij dan geen inzicht?” (Sura as-Sadjda, 32:27)

De hoeveelheid water die nodig is om voedsel voor te brengen, verschilt sterk tussen verschillende gewassen. Voor de productie van een kilo graan is bijvoorbeeld 1.500 liter water nodig, en voor de productie van een kilo rijst twee keer zoveel, namelijk 3.000 liter. Voor de productie van een kilo vlees is maar liefst 15.000 liter water nodig!16 Dit geeft aan hoe belangrijk het is om, bij een groeiende wereldbevolking en toenemende watertekorten, verstandige keuzes te maken in de landbouwproductie. Helaas doen we dat nog onvoldoende: “Zo zie je dat in een land als Egypte veel irrigatiewater wordt gebruikt voor een weinig productief gewas als katoen. Met de hoeveelheid water die nodig is voor de productie van 1 ha katoenpluis kun je 5 ha van een voedingsgewas als gierst of sorghum verbouwen.”17

Zeewater

In het voorgaande ben ik ingegaan op de rol van zoet water in het leven van de mens. Maar, zoals eerder aangegeven: 97 procent van al het water op de aarde bestaat uit zout water, dus uit zeewater. In de Koran zien we dat ook deze zoute zee als een bron van leven kunnen beschouwen. God heeft de zee namelijk bruikbaar gemaakt voor de menselijke behoeftes. Zo bevat de zee voeding voor ons.18 “En Hij is het die voor jullie de zee dienstbaar heeft gemaakt om er vers vlees uit te eten (…).” (Sura an-Nahl, 16:14)

Bovendien kan de zee functioneren als transportmiddel voor goederen die ten dienste staan van de mens.19 “In de schepping van de hemelen en de aarde, in het verschil van nacht en dag, in de schepen die op zee varen met wat nuttig is voor de mensen (…) zijn tekenen voor mensen die verstandig zijn.” (Sura al-Baqara, 2:164)

Zeewater als bron van leven wordt echter ernstig bedreigd. In de eerste plaats door overbevissing. We halen te veel vis uit de zee en de vispopulatie kan zich op natuurlijke wijze niet voldoende herstellen. Dit komt vooral door de industriële visserij die gebruik maakt van grote sleepnetten. Met die sleepnetten wordt niet alleen veel te veel vis gevangen, maar worden ook koraalriffen en de zeebodem vernield. Bovendien zorgt deze industriële visserij voor grote sociaaleconomische problemen: “Overbevissing gebeurt niet alleen ten koste van de vissen, ook van de gebieden en de bevolking die leven van visvangst, zoals veel West-Afrikaanse landen, waar voor de kust hele vloten Amerikaanse en Europese vissersboten liggen en die de zee leeggraaien onder de neus van de kleine Afrikaanse vissers, die nog amper te eten hebben.”20 In de tweede plaats worden de zeeën en oceanen bedreigd door vervuiling. Voor een deel komt dit door het zeetransport, bijvoorbeeld door ongelukken met tankers waarbij grote hoeveelheden olie in zee terecht komen. Andere bronnen van zeevervuiling zijn bijvoorbeeld huishoudelijke riolering, bedrijven die hun vuil in zee dumpen, mijnbouw, bestrijdingsmiddelen en radioactieve lozingen.

Watergebruik: aanwijzingen voor de mens

In de Koran en in de hadith (overleveringen van de profeet Mohammed, vzmh) vinden we verschillende aanwijzingen hoe wij als mensen met water zouden moeten omgaan en het zouden moeten gebruiken. Kort gezegd komen deze aanwijzingen op drie dingen neer: niet monopoliseren, niet verspillen en niet vervuilen.21 Dat water niet gemonopoliseerd, maar eerlijk verdeeld moet worden, kunnen we onder andere afleiden uit het volgende Koranvers: “En deel hun mee dat het water tussen hen verdeeld moet worden. Elke portie om te drinken op zijn beurt.” (Sura al-Qamar, 54:28)22

Ook de profeet Mohammed heeft hier duidelijke uitspraken over gedaan, bijvoorbeeld: “Mensen zijn mede-eigenaren in drie zaken: weiland, water en vuur.” (Abu Dawud)23

En hij heeft gezegd dat iemand die over een wateroverschot in de buurt van een weg beschikt, maar het gebruik ervan toch aan voorbijgangers ontzegt, tot de drie soorten mensen behoort die Allah niet van hun zonden zal reinigen. (Bukhari)24

Het niet mogen verspillen van water vloeit voor uit het feit dat God in de Koran aangeeft dat hij ons ‘met mate’ water heeft gegeven. De beschikbare hoeveelheid water is beperkt en de mens mag dus niet denken dat deze onuitputtelijk is.25 “En Wij hebben met mate water uit de hemel neer laten dalen en het in de aarde laten rusten – Wij zijn ook in staat het weg te nemen.” (Sura al-Mu’minun, 23:18)

Verspilling en verkwisting van alles wat we van God gekregen hebben, wordt door Hem zeer afgekeurd.26 “Kinderen van Adam! Doe jullie mooie kleding aan bij elke moskee en eet en drinkt, maar weest niet verkwistend; Hij bemint de verkwisters niet.” (Sura al-A’raaf, 7:31)

Over het verspillen van water heeft de Profeet bovendien het volgende gezegd: “Overdrijven in het gebruik van water is verboden, zelfs als iemand de middelen van een hele rivier tot zijn beschikking heeft.”27

Tot slot is het verboden om water te vervuilen. In de Koran waarschuwt Allah ons om geen verderf te brengen op de aarde (2:11 en 11:85). Volgens Naser Faruqui kunnen we ‘verderf’ daarbij interpreteren als het bederven van het natuurlijk functioneren van de wereld of als het bederven van de natuurlijke hulpbronnen. Hij stelt bovendien dat islamitische geleerden en heersers straffen verbonden hebben aan het misbruik van water, inclusief het verontreinigen van schoon water.28 De profeet Mohammed heeft zich namelijk expliciet tegen vervuiling van water uitgesproken; zo heeft hij het urineren in stilstaand water verboden (Muslim).29

Verder kunnen we in artikel 3 van de ‘Islamitische verklaring inzake duurzame ontwikkeling’ het volgende lezen: “De natuur is een gift van Allah aan de mens. De mens is zowel individueel als gemeenschappelijk verplicht zorg te dragen voor de natuur en haar hulpbronnen, waaronder lucht, klimaat, water, zeeën, flora en fauna, en af te zien van handelingen die vervuiling van of schade aan het ecosysteem tot gevolg kunnen hebben of tot verstoring van het natuurlijk evenwicht kunnen leiden.”30

Tot slot

Zoals we uit het voorgaande kunnen afleiden, is water een van de mooiste voorzieningen die God ons gegeven heeft. Daarom is het belangrijk dat we ons realiseren dat God de bron is van al dat goede van water. Hij is namelijk degene die ‘uit water geschapen’ heeft, ‘water laat neerdalen’, daarmee ‘te drinken geeft’, ‘de aarde doet herleven’ en ‘planten voortbrengt’; bovendien heeft Hij ‘de zee dienstbaar gemaakt’.31 Dit soort formuleringen helpt ons duidelijk te maken dat “zowel de oorsprong van als de beschikking over fris water uitsluitend in handen van God is, en dat wij (als mensen) slechts gevraagd worden om te observeren, te reflecteren en ons te verheugen in de weldaden van deze levenbrengende substantie.”32

Noten

  1. Gebruikte Koranvertaling: De Koran. Een weergave van de betekenis van de Arabische tekst in het Nederlands door Fred Leemhuis. Het Wereldvenster, 4e druk, Houten, 1990.
  2. Zie ook de Koranverzen 32:8 en 77:20.
  3. Stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij (BWM), Water – bron van leven en ontwikkeling. Den Haag, 2007. Op: http://www.biomaatschappij.nl/wp-content/uploads/2013/03/Water.pdf (gezien 26 november 2014).
  4. Zie ook de Koranverzen 2:60, 16:10, 26:23, 38:42, 72:16 en 77:27.
  5. BWM (2007), p. 56.
  6. BWM (2007), p. 15.
  7. BWM (2007), p. 70.
  8. Naser I. Faruqui, ‘Islam and water management: Overview and principles’. In: Naser I. Faruqui, Asit K. Biswas en Murad J. Bino. Water management in Islam. United Nations University Press, 2001, p. 1-32. Op: http://www.idrc.ca/EN/Resources/Publications/openebooks/924-0/index.html#page_1 (gezien 26 november 2014).
  9. In het jaar 2000 hebben de Verenigde Naties afgesproken om vóór 2015 belangrijke vooruitgang te boeken op het gebied van armoede, onderwijs, gezondheid en milieu. Daarbij zijn acht doelstellingen vastgelegd: de Millenniumdoelen. Zie: www.millenniumdoelen.nl en BWM (2007), p. 75.
  10. BWM (2007), p. 76.
  11. BWM (2007), p. 55.
  12. Faruqui.
  13. Islamic Relief. Brochure ‘Waterproject’. Amsterdam, 2011. Zie ook BWM (2007), p. 55 en 62-63.
  14. Zie ook de Koranverzen 2:164, 7:57, 16:65, 22:5, 22:63, 30:24 en 43:10-11.
  15. Zie ook de Koranverzen 2:22, 7:57, 13:4, 14:32, 16:10, 18:45, 20:53, 22:5, 27:60, 35:27, 39:21 en 50:9.
  16. BWM (2007), p. 62 en 69.
  17. BWM (2007), p. 62.
  18. Zie ook de Koranverzen 5:96 en 35:12.
  19. Zie ook de Koranverzen 14:32 en 45:12.
  20. Caroline Göttgens. Stop overbevissing! 31 augustus 2009. Op: http://www.theplanettimes.com/index.php?option=com_content&view=article&id=102:stop-overbevissing&catid=6:dieren-natuur&Itemid=5 (gezien 19 juni 2011).
  21. Zie ook Faruqui en Muhammad Abdel Haleem. Understanding the Qur’an: themes and style. London/New York: I.B. Tauris & Co Ltd, 2011 (1e druk: 2001), p. 41-42. Op: http://www.scribd.com/doc/78369903/Understanding-the-Qur-an-Themes-and-Style (gezien 26 november 2014).
  22. Zie ook Koranvers 59:7.
  23. Ahmad Hasan. Partial Translation of Sunan Abu-Dawud. Book 23, nr. 3470. Op:

    http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/hadith/abudawud/023-sat.php (gezien 26 november 2014).

  24. M. Muhsin Khan. Translation of Sahih Bukhari. Volume 3, Book 48, nr. 838. Op: http://d1.islamhouse.com/data/en/ih_books/single/en_Sahih_Al-Bukhari.pdf (gezien 26 november 2014).
  25. Zie ook de Koranverzen 15:21-22, 42:27 en 43:11.
  26. Zie ook de Koranverzen 6:141 en 17:27.
  27. Abdel Haleem (2011), p. 42.
  28. Faruqui.
  29. Abdul Hamid Siddiqui. Translation of Sahih Muslim. Book 2, nr. 553. Op:

    http://www.biharanjuman.org/hadith/Sahih-Muslim-english-translation.pdf (gezien 26 november 2014).

  30. De Eerste Islamitische Conferentie van Milieuministers gehouden in Jeddah van 29 Rabia I tot 1 Rabia II (10-12 juni 2002), Islamitische verklaring inzake duurzame ontwikkeling. Op: http://www.groenemoslims.nl/?p=35 (gezien 26 november 2014).
  31. Zie ook Abdel Haleem (2011), p. 40.
  32. Abdel Haleem (2011), p. 33.

voeding